Kafka bên bờ biển

Ghi vụn trong khi dịch Kafka bên bờ biển

Dương Tường

Về những cái tên: Giống như Rừng Na-uy, nhan đề tiểu thuyết này (có lẽ bắt nguồn từ tấm ảnh “Kafka trên bãi biển” của nhà văn Franz Kafka) là tên một bài hát. Chỉ khác ở chỗ Rừng Na-uy là một bài hát có thật của ban nhạc huyền thoại The Beatles, con Kafka trên bờ biển là một ca khúc không có thật. Nhưng nếu Rừng Na-uy chỉ có những liên quan xa xôi với cốt truyện, thì Kafka bên bờ biển lại đóng một vai trò đặc biệt: nó gắn bó hữu cơ với nội dung chủ yếu của tác phẩm. Ca từ đầy chất trừu tượng-siêu thực của nó hàm chứa những đầu mối qui chiếu đến nhiều bí ẩn - cá nhỏ từ trên trời mưa xuống, bóng của Nhân Sư thành lưỡi dao xuyên thủng giấc mơ, phiến đá cửa vào… - và thiết lập tương quan bề sâu giữa hai tuyến truyện kể.
Cậu bé mang tên Kafka, một trong hai nhân vật chính, rõ ràng là một qui chiếu về văn hào người Séc, Cả cái “gã thiếu niên tên là Quạ” cũng vậy (trong tiếng Séc, Kafka nghĩa là quạ gáy xám), cái thằng luôn lên giọng “chính ủy” ấy (“Chú mày phải là trang thiếu niên mười lăm tuổi kiên cường nhất thế giới”…), cái thằng mà những lúc khó khăn vấp váp, Kafka thường cậy đến sự động viên thúc đẩy của nó, thực chất là cái tôi khác (alter ego), cái bản ngã thứ hai của cậu.

Về hai tuyến truyện kể: Cuốn tiểu thuyết gồm hai tuyến truyển kể tách biệt chạy song song và đan xen nhau.
Tuyến thứ nhất, những chương số lẻ, kể câu chuyện của Kafka ở ngôi thứ nhất. Vào đúng hôm sinh nhật lần thứ mười lăm của mình, con trai nhà điêu khắc trứ danh Koichi Tamura trốn nhà đi tìm mẹ và chị gái (đã bỏ đi từ lúc cậu bé hầu như chưa có ý thức gì về họ). Đúng ra là trốn chạy lời tiên tri độc địa của ông bố - một lời nguyền khủng khiếp gần như nguyên xi lời nguyền đè nặng lên Œdipe xưa: “Một ngày kia, mày sẽ chính tay giết cha mày và ngủ với mẹ mày.” Phán quyết bất khả hóa giải của định mệnh. Mùi vị chát chúa của Sophocle và bi kịch Hi Lạp!
Tuyến thứ hai, những chương số chẵn, kể câu chuyện của Nakata ở ngôi thứ ba. Một lão già ngơ ngẩn, thiểu năng trí tuệ do một tai nạn kì bí hồi nhỏ - kì bí như rất nhiều sự việc kì bí khác trong cuốn sách này - nhưng được bù lại bằng khả năng nói chuyện với mèo (do đó trở thành một “chuyên gia” tìm mèo lạc) và đặc biệt là khả năng ngoại cảm. Sau khi bất đắc dĩ phải giết nhân vật quái đản Johnnie Walker kẻ-diệt-mèo, hoàn toàn ngoài ý muốn của mình, để cứu thoát hai con mèo Goma và Mimi, Nakata buộc phải rời khỏi quận Nakano, lần đầu tiên trong đời lao vào một cuộc hành trình dài đi tìm một thứ mà lão không biết đích xác là cái gì và ở đâu. Tuyến này phong phú màu sắc hơn, giàu tình tiết li kì với những đoạn “treo lửng” hồi hộp (suspense), bước ngoặt bất ngờ.
Cuối cùng con đường của Kafka và Nakata cũng giao nhau trên cả bình diện thực tại lẫn siêu hình.
Người ta có lí khi nhận định rằng H. Murakami là một trong những nhà văn siêu thực nhất của Nhật Bản.
...

Lẩu thập cẩm và Scheherazade. Xem ra Kafka bên bờ biển có đủ thứ - siêu thực, hiện thực kì ảo, bi kịch Hi Lạp, uy-mua, suspense, ảo giác, chiêm bao, những leitmotiv về định mệnh, bóng ma của Thế chiến II… Những triết luận về văn học, tâm phân học, âm nhạc học. Mưa cá. Mưa đỉa. Lại cả một cô gái điếm trích dẫn Bergson. Nói bằng thuật ngữ chưởng, thì Murakami tung ra hơi nhiều chiêu thức. Xét theo quan điểm ẩm thực, đây có thể xem như một món lẩu thập cẩm để lại nhiều dư vị hỗn trộn khó phân tích cho thực khách. Với cái tài kể truyện của một nàng Scheherazade, Murakami đã tạo nên một page turner theo đúng nghĩa một cuốn sách hấp dẫn đến độ đã cầm lên là phải đọc gấp đến trang cuối không rời tay. Được biết sau khi phát hành, website của nhà xuất bản đã nhận được 8.000 câu hỏi của độc giả muốn được giải thích thêm về ý nghĩa của tác phẩm. Murakami đã đích thân trả lời 1.200 câu trong số đó. “Bí quyết để hiểu tác phẩm này,” ông nói, “nằm ở chỗ đọc nó nhiều lần.” Tôi nghĩ Kafka bên bờ biển cũng bõ đọc lại nhiều lần.

------------------------------------------------------------------------------

Đúng vào quãng thời gian túi bụi vì việc lại lôi cuốn truyện này ra, mà đã sờ vào nó lại ko dứt ra được. Đến khổ. Đã kết thúc, chưa đến độ đọc lại nhiều lần, nhưng phải công nhận: hấp dẫn kinh!