Khuat Nguyen va Tet Doan Ngo

Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5), ngày mà chúng ta vẫn thường gọi là ngày "giết sâu bọ"! Người dân chúng ta dần dần không mặn mà và ko mấy chú trọng tới ý nghĩa của ngày này nữa, và mình tin chắc rằng nhiều người không hiểu nguồn gốc của nó.

Mình đã thử tìm trên mạng nhưng không (chưa) tìm thấy bài viết nào về ngày Tết này, nhưng mình nhớ ngày Tết này gắn với một cái tên: Khuất Nguyên (thời Chiến Quốc - từ năm 475 đến 221 trước công nguyên) và mình đã tìm trong đống sách lịch sử TQ của mình để đọc lại và mình post qua đây để tham khảo. (nếu bạn nào hứng thú thì đọc nha )

Thời xưa, Tết Đoan Ngọ được xếp vào hàng thứ hai sau Tết Nguyên Đán, vì vậy các cụ thường nói "Mồng 5 ngày Tết". Hiện nay, ở một số địa phương còn nhiều tục lưu truyền như sáng sớm cho trẻ ăn hoa quả, rượu nếp, trứng luộc, bôi hồng hoàng vào thóp đầu, vào ngực, vào rốn để giết sâu bọ. Người lớn thì giết sâu bọ bằng cách uống rượu (hòa ít tam thần đơn) hoặc ăn rượu nếp. Vì là Đoan Ngọ nên phải cúng vào giờ ngọ (12 giờ trưa)... (Đoạn này là một bài cũ trên Vnexpress)

Truyện xảy ra và khoảng năm 280 trước CN, khi đó chiến tranh giữa các nước diễn ra triền miên, và nước Sở luôn bị Tần ức hiếp. Sở Hoài Vương muốn liên hiệp với nước Tề để chống Tần, nhưng khi đó tại nước Tần, Tần Chiêu Tương Vương lên ngôi và mời Sở Hoài Vương đến Vũ Quan (nay ở Đông nam huyện Đan Phượng, tỉnh Thiểm Tây) để họp và ký minh ước.

Sở Hoài Vương nhận thư, rất khó xử: nếu không đi thì sợ Tần mất lòng, đi thì sợ nguy hiểm nên bàn bạc với đại thần.

Đại phu Khuất Nguyên khuyên ko đi vì cho rằng nước Tần tàn bạo như lang sói, nhưng con trai của Sở Hoài Vương là công tử Tử Lan thì một mực khuyên đi. Kết quả là Sở Hoài Vương nghe theo Tử Lan sang Tần. Quả nhiên sự việc diễn ra đúng như Khuất Nguyên dự đoán. Sở Hoài Vương bị chặn mất đường về và bị giam lỏng ở Hàm Dương, sau 1 năm buồn, sinh bệnh và chết. Trong khi đó ở nước Sở, nghe tin Sở Hoài Vương bị bắt thì liền lập thái tử lên ngôi, đó là Sở Khoảnh Tương Vương.

Người nước Sở rất bất bình về chuyện Sở Hoài Vương bị ức hiếp mà bỏ thân ở nước ngoài. Đặc biệt là Khuất Nguyên, càng căm uất, ông khuyên Sở Khoảnh Tương Vương chiêu tạp nhân tài, xa rời bọn tiểu nhân, khuyến khích tướng sỹ, thao luyện binh mã để báo thù... Nhưng những lời khuyên của ông bị bọn tiểu nhân căm ghét và vu cáo trước Sở Khoảnh Tương Vương, rồi Khuất Nguyên bị cắt chức, bị đày xuống Tương Nam.

Khuất nguyên ôm ấp hoài bão cứu nước, cứu dân lại bị bọn gian thần bài xích, uất hận điên người, ở Tương Nam ông thường đi ven sông Mịch La, vừa đi vừa cất lời ai oán. Dân vùng đó biết ông là đại thần yêu nước thì đều thương cảm. Có một ông lão đánh cá rất khâm phục nhân cách của Khuất Nguyên nhưng không tán thành tính cảm sầu muộn của ông.

Một lần lão đánh cá nói với Khuất Nguyên :" Ngài là đại phu của nước Sở sao lại đến nông nỗi này?"

Khuất Nguyên trả lời: "Trần gian say cả, chỉ mình ta tỉnh. Trần gian đục cả, chỉ mình ta trong"

Lão đánh cá lại nói: " Nếu ngài đã thấy mọi người là đục cả , thì không nên giữ cho được mình thanh cao. Nếu nhiều người say, thì ngài cần gì phải tỉnh?".

Khuất nguyên phản đối: Người mới gội đầu, thường hay trải tóc, người mới tắm giặt thường hay phủi bụi trên quần áo. Ta thà nhảy xuống sông, vùi xác trong bụng cá, chứ không để nhấn tấm thân sạch sẽ trong bùn nhơ, làm ô uế cả thân mình".

Do Khuất nguyên không chịu trôi nổi theo thói đời, nên năm 278 trước CN, vào ngày mùng năm tháng năm âm lịch, ông ôm một hòn đá, nhảy sông Mịch La trẫm mình.

Những người dân quanh đó biết tin, đều bơi thuyền đi tìm cứu Khuất Nguyên. Nhưng nước mênh mông, mọi người tìm suốt ngày trời vẫn không tìm thấy xác ông.

Ông lão đánh cá vô cùng buồn rầu, liền lấy cơm trong giỏ rắc xuống sông, coi như hiến cho linh hồn Khuất Nguyên.

Đến ngày mùng năm năm sau, dân ven sông nhớ tới ngày Khuất Nguyên tự trầm, liền bơi thuyền rắc cơm xuống sông để tế lễ ông. Về sau, họ thay cơm bằng bánh trôi, thay thuyền thường bằng thuyền rồng. Lâu dần mãi thành phong tục. Cứ đến mùng năm tháng năm âm lịch hàng năm, họ lại tiến hành tục lệ trên và gọi là Tết Đoan Ngọ.

Khuất nguyên mất đi, nhưng ông để lại một số tác phẩm thi ca ưu tú, trong đó nổi tiếng nhất là "Ly Tao". Trong tác phẩm của mình, ông lên án găy gắt bọn tiểu nhân bán nước, biểu lộ tình cảm yêu nước thương dân của mình, gửi gắm tình cảm sâu đậm với nước Sở. Người đời sau đều công nhận Khuất Nguyên là một nhà thơ yêu nước kiệt xuất của Trung Quốc thời cổ.

(Trích Lịch sử Trung Quốc 5000 năm - Tập 1 của NXB VHTT)